Rus uçakları daha önce de Türkiye hava sahasını ihlal etmiş, Rusya resmi olarak özür dilemiş, fakat Türkiye o uçağı vurmamıştı. Türkiye’nin tutum değiştirmesinin nedeni nedir?

Türkiye Batı’dan aldığı cesaretle böyle bir değişikliğe gitti. Fakat bu cesaret ne kadar sürecek, Batı tarafından nereye kadar desteklenecek göreceğiz. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in de açıklamalarında söylediği bu gerilime Rusya’nın da, Türkiye’nin de ihtiyacı yoktu. İki ülkenin de işine yaramayacak bir durum.

Putin aynı açıklamada “Bu trajik olay Rusya Türkiye ilişkilerini ciddi bir şekilde etkileyecek. Biz Türkiye’ye hep yakın bir komşu ve dost devlet olarak davranmıştık” dedi. Böyle bir krizin ardından Rusya’nın verebileceği tepkiler nedir? Türkiye-Rusya ilişkileri nasıl etkilenecek?

Türkiye sahada Türkmenler, ÖSO ve yer yer diğer cihatçı gruplar üzerinden mücadelenin bir parçası, muhalefet cephesinin önemli hamilerinden biri. Rusya ile sahada savaş içerisinde.

Ekonomik açıdan bakacak olursak her iki taraf da ilişkileri zedelemek istemiyor, çünkü birbirine ihtiyaç duyuyor. Örneğin doğalgaz konusunda Türkiye almak zorunda, Rusya da satmak zorunda.

Fakat iki yıldır Türkiye-Rusya ilişkisi sürekli kötüye gidiyor, her yeni gelişmeyle bir kademe daha kötüleşiyor. Türk şirketlerine Rusya’da ihaleler verilmiyor, Rusya’dan gelen turist sayısı azalıyor. Stratejik olarak Türkiye’nin Rusya’nın geleceğinden önemli bir aktör oılarak muhatap alınma ihtimali düşüyor.

Uçağın düşürülmesinin ardından Türkmenler bölgeyi tekrar ele geçirdiklerini açıkladı ama bölgenin kimin elinde kalacağını görmemiz için birkaç gün daha beklememiz lazım. Eğer Türkiye’nin desteklediği grupların elinde kalırsa, “Türkiye dişini gösterdi ve bir kazanım elde etti” deriz. Ama ben bunu düşük ihtimal olarak görüyorum. Suriye Ordusu’nun burayı ele geçirmesi Rusya’nın Türkiye’ye sahada verdiği yanıt oalcak.

Türkiye’nin savaş uçağını düşürmesi Rusya’nın Suriye’de cihatçılara karşı yürüttüğü operasyonları nasıl etkiler?

Çok fazla etkilemez. Operasyonları sürdüreceği kesin. Bu bölgeyi alacaklardır çünkü çok kritik bir bölge. Diğer cihatçı gruplar da Türkmen Cephesi’ne destek yığmaya devam ediyor. Bir kısmının “Burası Çanakkale’dir” benzetmesi boşuna değildi anlaşılan. Kobane gibi sertleşen bir evreye doğru ilerliyor çatışmalar ama tutunmaları çok mümkün değil. Doğal nüfusu da yalnızca Türkmenler değil, 1915’te oraya göçen Ermeniler, Hıristiyanlar ve Aleviler de o bölgenin doğal nüfusu ve bir kısmı katledildi, bir kısmı bölgeyi terk etmek zorunda bırakıldı.

ULUSLARARSI CEZA MAHKEMESİNE BİR SAYFA DAHA

Rusya, asıl yanıtı Türkmendağı’nda verecektir. Bu olay da Erdoğan ve Davutoğlu yönetiminin uluslararası imajını Katar ile birlikte terörizmi finanse eden ülke olarak güçlendirecektir.

Vladimir Putin açıklamasında IŞİD’in Türkiye tarafından açıkça korunduğunu söyledi ve “Terörün destekçileri tarafından sırtımızdan bıçaklandık” dedi. Bunun diplomatik dildeki karşılığı nedir?

İktisadi bağımlılıkları ve öncelikli düşman olmamaları nedeniyle Türkiye ve Rusya doğrudan karşı karşıya gelmiyordu. Rus resmi devlet kanalları Türkiye’yi IŞİD’in arkasındaki güç olarak gösteriyor, terör finansörü diyordu fakat yetkililer daha temkinli bir dil kullanıyordu. Artık Putin’in Türkiye’yi terörün destekçisi olarka işaret etmeye başlaması Uluslararası Ceza Mahkemesi’ndeki yargılama dosyasına bir sayfa daha eklenmesi anlamına gelir.

Suriye’ye giden TIR’lar, yapılan yardımlar, IŞİD’in petrolünü boru hatlarıyla kaçırmak gibi konular zaten belgelenmiş ve biliniyordu. Şimdi buna bir sayfa daha ekleniyor, üstelik Paris saldırısından sonra uluslararası kamuoyu açısından izah edilmesi zor bir davranış. Türkiye içinde “soydaşları koruma” söylemini yürütseler de uluslararası kamuoyuna izah edilmesi zor.

Şimdi Rusya sahada yavaş yavaş mevzi kazanıyor. Şam’dan Lazkiye’ye ulaşan hattın güvenliğini sağlamanın ötesinde IŞİD’e karşı daha fazla ilerleme notkasına geçilecek.

Burada Rusya ile Batı bir anlaşma yaptı belli sahaların kontrolü için. Fakat Batı, Rusya’yı olabildiğine yıpratarak kazanımlarını artırmak istiyor. Burada Türkiye’ye de Rusya’yı yıpratma rolü düşünüyor. ABD ve Batı buna bir miktar destek verebilir, rahatsız olmaz ama nereye kadar gider görürüz.

Erdoğan Batı’dan destek aldığını sanıp sonunda Gürcistan’daki Saakaşvili’nin durumuna da düşebilir. Çünkü Batı’da güçlü dostları yok. Batı’nın da oturmuş ortak bir politikası yok. Bu tablo içinde Türkiye üstesinden gelemeyeceği bir bilek güreşine giriyor gibi ve bunun sonu Türkiye için hayırlı olmaz. Zaten heveskâr ve maceracı bir yönetim var. Yeni Osmanlıcı ve İslamcı eğilimle buldukları her uluslararası destek işaretinden güç gösterisi yapma hedefindeler.

Bu olay ülke içinde bir “One minute” şovuna dönüştürülecektir ama uzun sürmez. Altına girilen süreç devam ederse buradan Türkiye zararlı çıkar.

RUSYA ÇOK ÖNEMSİYOR GİBİ GÖRÜNMEK İSTEMEZ

Bu olayın Birleşmiş Milletler ve NATO’da nasıl yankıları olacak?

NATO olağanüstü toplanıyor ve muhtemelen “Türkiye’nin yanındayız” gibi açıklamalar yapacak ama bu ifadelerde belli bir sınır da aşılmayacak. Teknik bilgiler paylaşılacak, sınır aşıldı mı incelenecek.

Birleşmiş Milletler’de ise Rusya, Güvenlik Konseyi üyesi. Buradan hareketle bir çağrı yaparlar mı? Bence yapmazlar. Çünkü gereğinden fazla ciddiye almış olmaları anlamına gelir. Günde onlarca sorti yapan bir ülkeden bahsediyoruz. Türkiye-Rusya ilişkileri için önemli bir olay olsa da savaşın gidişatı açısından büyük bir olay değil.

Kaynak: Onur Erem | BirGün