Avrupa Konseyi'nin anayasal danışma organı olan Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu veya daha bilinen adıyla Venedik Komisyonu, Türk Ceza Kanununun (TCK) 216, 299, 301 ve 314’üncü maddelerini incelediği raporda BirGün’ün “Hırsız Katil Erdoğan” manşeti kelime kelime incelendi. Komisyon, 17-25 Aralık süreci ve Gezi Parkı eylemlerinde yaşamını yitiren göstericilere atıfla yurttaşların attığı slogan ve aynı zamanda BirGün’ün manşetinin, kamusal yarar içeren tartışmalara gönderme yaptığını belirterek hakaret vasfı taşımadığını ifade etti.

Raporda en büyük yer ‘Cumhurbaşkanına hakarete’

Raporda mercek altına alınan TCK 216. Madde “Halkı kin ve düşmanlığa tahrik,” TCK 299. Madde “Cumhurbaşkanına hakaret,” TCK 301. Madde “Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini, Devletin kurum ve organlarını aşağılama,” TCK 314. Madde ise “Anayasal düzene karşı silahlı örgüt kurma, yönetme veya üye olma” suçlarını tanımlıyor. TCK’nın bu 4 maddesine odaklanılıyor olmasına karşın, raporun neredeyse yarısı Cumhurbaşkanına hakaret suçunu tanımlayan 299’uncu maddenin Türkiye’deki uygulamalarına ayrılmış durumda.

Raporda BirGün de var

Raporda Türkiye’deki onlarca cumhurbaşkanına hakaret vakası sayıldıktan sonra basın hakkında yürütülen soruşturmalara yer veriliyor. 17-25 Aralık süreci ve Suriye krizi gibi konularda Cumhurbaşkanı Erdoğan hakkında yazılanların cumhurbaşkanına hakaret soruşturmalarına konu edildiği fakat bu konuların aslında kamusal yarar içerdiği belirtiliyor. Raporda BirGün Gazetesinin “Hırsız Katil Erdoğan” manşeti de anılıyor. 10 Aralık 2015’te bu manşet yüzünden BirGün Gazetesi yayın yönetmeni Barış İnce, Berkant Gültekin ve editör Can Uğur’un 11 ay 20 gün hapis cezası aldığı aktarılıyor ve şu yoruma yer veriliyor: “Öyle gözüküyor ki bu manşet, aynı ifadeleri bir gösteri sırasında slogan olarak attıkları için yurttaşların cumhurbaşkanına hakaret iddiasıyla soruşturulmasını eleştirmek için yayımlanmıştır.” Raporda Nokta dergisinin kapağından ötürü dağıtımının engellenmesi ve Penguen dergisi çizerlerinin 11 ay 20 gün hapis cezasına çarptırılmasına da yer veriliyor.

Komisyon’dan ‘Hırsız Katil’ açıklaması

Venedik Raporunda, 2015 Avrupa Komisyonu Raporunda Türkiye’ye yapılan “Basına karşı açılan cumhurbaşkanına hakaret soruşturmaları ve davalar oto-sansürü artırıyor” uyarısı hatırlatıldı. Komisyon, kamusal yarar amacı taşıyan tartışmalardaki saldırgan, rahatsızlık yaratıcı veya şok edici sözler ifade özgürlüğü tarafından güvence altına alındığının altını çizdi. Cumhurbaşkanına hakaret iddialarına temel olan ifadeleriyse masaya yatırdı. Komisyon, BirGün Gazetesinin de ceza almasına yol açan ifadeyi ise şöyle açıkladı: “Bağlamından koparıldığında küçük düşürücü gözüken ‘Hırsız’ (17-25 Aralık sürecine atıfla), ‘Katil’ (Gezi Parkı eylemleri sırasında yaşamını yitiren göstericilere atıfla) veya ‘Diktatör’ gibi sözler, ilgili kamusal tartışmanın bağlamında ele alınmalıdır.”

‘Cumhurbaşkanına hakaret maddesi kalkmalı’

Komisyon bu açıklamanın ardından, Türkiye’de cumhurbaşkanına hakaret gerekçesiyle yürütülen soruşturma ve yargılamaların, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 10’uncu maddesiyle güvence altına alınan ifade özgürlüğünün ihlali anlamına geldiğini, hapis cezalarının aşırı olduğunu belirtti. Komisyona göre bu durumun tek çözümü, 299’uncu maddenin tamamen kaldırılması. 299’uncu maddenin kaldırılması halinde, diğer kanunlar aracılığıyla cumhurbaşkanının, diğer tüm yurttaşlara tanınan haklar sayesinde, hala hakaretlerden korunabilmesinin mümkün olduğunu vurguladı.

Almanya Erdoğan şiirini yargılayacak mı?

Raporda yapılan bir değerlendirmeyse, ZDF kanalında Cumhurbaşkanı Erdoğan hakkında yazdığı bir şiiri okuyan televizyoncu Jan Böhmermann hakkında soruşturma açılmasına ilişkin Türkiye’nin talebine de, olaydan haftalar önce ışık tuttu. Raporda, tarihsel olarak Avrupa ülkelerinde de devlet başkanına veya cumhurbaşkanına hakaret yasalarının bulunduğunu ancak bu suçun zamanla ortadan kaldırıldığı, ilgili yasaların Macaristan’da 1994’te, Çek Cumhuriyetinde 1998’de yürürlükten kalktığı anımsatılıyor. Almanya’daki ceza kanunu cumhurbaşkanına hakareti suç saysa da, 2000 yılında Almanya Federal Anayasa Mahkemesinin sert siyasi eleştirilerin, ne kadar insafsızca olursa olsun, suç sayılamayacağını ifade ettiği raporda hatırlatılıyor. Televizyon programcısı Böhmermann hakkında soruşturma açılması yönünde Türkiye’den gelen talep Şansölye Angela Merkel tarafından kabul gördü. Yine de soruşturma açılıp açılmayacağına ilişkin son karar, ZDF’nin yayın yaptığı Mainz kentindeki savcılık tarafından verilecek. Erdoğan hakkındaki şiirin resmen soruşturulması halinde Venedik Komisyonu ile Avrupa Komisyonunun Almanya hakkında nasıl bir değerlendirme yapacağı merak konusu.

Kaynak: birgun.net