Bu açıklamanın anlamı şuydu; Hükümet İran ve Rusya’dan aldığı pahalı doğalgazı ve bu doğalgazdan üretilen pahalı elektriği seçimler yüzünden 3 yıldır olması gerekenden daha ucuza vermişti. Yani bir anlamda vatandaşın ucuz doğalgaz ve elektrik kullanmasını sağlamıştı…

Ancak vatandaşın ucuz doğalgaz ve elektrik kullandığına dair açıklamalar biraz tartışmalı… Zira Botaş’ın zararına ucuz doğalgaz vermesiyle ortaya çıkan görev zararını Hazine yani 77 milyon vatandaş ödüyor. Dolayısıyla ‘Elektrik ve doğalgaza zam yapmıyoruz, bu sayede vatandaşın cebinden daha az para çıkıyor’ söyleminin gerçek hayatta bir karşılığı yok…

İRAN DOĞALGAZI NEDEN ÇOK PAHALI?

Öte yandan son dönemde çok tartışılan İran doğalgazı konusu ilerleyen yıllarda kitap hatta film olabilecek kadar ilginç bir konu haline geldi. Şubat ayında Uluslararası Tahkim Mahkemesinin ‘İran’ın Türkiye’ye sattığı doğalgazın fiyatı piyasa koşullarının çok üzerinde’ kararı sonrası Bakan Berat Albayrak’ın yaptığı ‘indirimi vatandaşa yansıtacağız’ açıklaması üzerinde düşünülmesi gereken bir konu.

Malumunuz İran’ın boru hattıyla doğalgaz sattığı iki ülke var; Türkiye ve Ermenistan…  İranlılar ihraç ettikleri her 100 birim doğalgazın 95’ini Türkiye’ye, 5’ini ise Ermenistan’a satıyor. Yani İranlıların en önemli ve en büyük müşterisi Türkiye… Buna karşın doğalgazı en yüksek fiyatla bize satıyor.

Ancak konu Türkiye- İran doğalgaz anlaşması olunca bu en temel gerçeğin işlemediğine şahit oluyorsunuz. Rakamlar ortada; İran doğalgaz boru hattının devreye girdiği 2001’den bu yana Türkiye’yi sürekli kazıklıyor. Türkiye’yi yönetenler nedense buna ses etmiyordu.

Bu duruma ilk itiraz dönemin Enerji Bakanı Taner Yıldız’dan geldi. Yıldız ve ekibi 2012 yılında İran’ı Türkiye’ye uluslararası piyasalarında çok üzerinde bir fiyattan gaz satmaktan Uluslararası Tahkim Mahkemesi’ne şikayet etti. Yaklaşık 3 yıl süren dava geçtiğimiz şubat ayında sonuçlandı. Mahkeme Tahran yönetimini 2011-2015 yılları arasındaki aşırı fiyat farkından kaynaklanan 1 milyar doları ceza olarak ödemesine hükmetti. Mahkeme, ayrıca İran’dan alınan doğalgazın fiyatının 2011 yılından itibaren yüzde 10-15 indirilmesine karar verdi.

Durumun ne kadar vahim olduğunu anlamak için size durumu şöyle özetleyelim: Doğalgazın 1000 metreküpü için Avrupa ülkeleri ortalama 400 dolar ödüyor. Buna karşın Türkiye, 1000 metreküp doğalgaz için İran’a 492, Rusya’ya 410, Azerbaycan’a 330 dolar ödüyor. 

Bunun en önemli nedeni ise 1996 yılında yani Refah-Yol döneminde imzalanan anlaşmada yer alan fiyat belirleme formülü. Hazırlanan fiyat formülü İranlıların kasasını doldururken, Türklerin sürekli kazıklanmasına sebep oldu.

İNDİRİM OLACAK MI?

Ekonomiekibi.com’un görüşlerine başvurduğu enerji uzmanları İran tahkim davası sonrası enerji fiyatlarının ucuzlayacağına dair açıklamaları kuşkuyla karşıladı.

Adının açıklanmasını istemeyen bir sektör temsilcisi bu konuda şu yorumu yaptı: “Botaş’ın paçal alım fiyatı enerji şirketlerine pahalıya gaz satılması suretiyle destekleniyor. Yani gazın fiyatı elektrik faturasının içinde saklı. Doğal gazın fiyatında indirim olması demek kamu elektrik üretim şirketleri olan EÜAŞ’ın ya da toptan satış şirketi olan TETAŞ’ın zararlarının artırılması demek.

Yani indirim aslında bir göz boyamadan ibaret.Yapısal bir takım tedbirler alınmadan, daha ucuza başka anlaşmalar yapılmadan veya elektrik üretiminde doğal gazdan daha hesaplı üretim yollarına geçilmeden indirim yapılması mümkün değil. Bunlar olmadan yapılan indirim yalnızca muhasebe üzerinden yapılan bir kandırmadan ibaret kalacak. Vatandaşın cebinden doğal gaz faturası ile alınmayan meblağ elektrik faturası ya da vergilerle yine vatandaşa fatura edilecektir.”

Kaynak: ekonomiekibi.com